**”Drenaż mózgów” w sektorze logistyki handlu międzynarodowego: Jak kraje rozwijające się mogą zatrzymać i przyciągnąć specjalistów?**
Dlaczego najlepsi uciekają? Przyczyny drenażu mózgów w logistyce
Młody inżynier logistyki z Nigerii kończy studia z wyróżnieniem. Zamiast rozwijać krajową infrastrukturę transportową, pakuje walizki i leci do Rotterdamu. Podobne historie powtarzają się od lat w krajach rozwijających się – szczególnie dotkliwie w sektorze logistyki międzynarodowej, gdzie specjalistów kusi perspektywa zarobków, nowoczesnych technologii i globalnych możliwości.
Dane Światowej Organizacji Handlu pokazują, że w ciągu ostatniej dekady aż 38% absolwentów kierunków logistycznych z Afryki Subsaharyjskiej wyjechało do pracy za granicą. W Ameryce Łacińskiej ten wskaźnik sięga 28%. To nie tylko strata talentów, ale także miliardów dolarów, które kraje te inwestują w edukację przyszłych specjalistów.
Główne powody? Oprócz oczywistych różnic w płacach (nawet 5-7-krotnych), kluczowe okazują się: brak dostępu do nowoczesnych systemów zarządzania łańcuchem dostaw, ograniczone możliwości rozwoju zawodowego i biurokratyczne bariery w rodzimych firmach logistycznych. Do tego dochodzi często słaba współpraca między sektorem publicznym a prywatnym, co utrudnia wdrażanie innowacji.
Koszty utraconych szans – co właściwie tracą kraje rozwijające się?
Przeciętny menedżer logistyki w Kenii generuje dla gospodarki wartość około 12 000 dolarów rocznie. Gdy wyjedzie do Europy – ta kwota wzrasta do 45 000. Ale to nie tylko kwestia bezpośrednich strat finansowych.
Kraje tracące specjalistów z logistyki międzynarodowej płacą podwójną cenę. Po pierwsze – ich własne firmy transportowe i spedycyjne nie mają dostępu do najlepszych kadr, przez co przegrywają konkurencję z zagranicznymi gigantami. Po drugie – brak ekspertów spowalnia modernizację portów, centrów dystrybucyjnych i systemów celnych, co z kolei odstrasza zagranicznych inwestorów.
Przykład? Ghana od pięciu lat bezskutecznie próbuje wdrożyć zautomatyzowany system zarządzania portem w Tema. Projekt utknął w miejscu, bo większość miejscowych specjalistów od logistyki morskiej pracuje w Europie, a zagraniczni konsultanci nie rozumieją lokalnych uwarunkowań. Koszt opóźnienia szacuje się już na 300 milionów dolarów.
Nietrafione sposoby na zatrzymanie talentów
Wiele rządów próbowało różnych metod zatrzymania specjalistów – często z marnym skutkiem. Nigeria wprowadziła w 2019 roku podatek emigracyjny dla pracowników sektora logistyki, co tylko zwiększyło tempo wyjazdów. Filipiny testowały program obowiązkowego odpracowania lat studiów w lokalnych firmach, który jednak szybko zarzucono z powodu korupcji.
Największy błąd? Skupianie się na barierach administracyjnych zamiast tworzeniu realnych zachęt. Zamknięcie drzwi to najgorsza strategia – mówi dr Amina Diallo, ekspertka od rynku pracy w logistyce z Dakaru. Młodzi specjaliści i tak znajdą sposób na wyjazd, jeśli nie zaoferujemy im perspektyw.
Co ciekawe, niektóre próby zatrzymania specjalistów przynoszą efekt odwrotny do zamierzonego. W Wietnamie firmy logistyczne często wymuszają na pracownikach podpisywanie wieloletnich kontraktów z wysokimi karami za zerwanie. W praktyce prowadzi to tylko do tego, że po wygaśnięciu umowy pracownicy wyjeżdżają za granicę z podwójną determinacją.
Co działa? Sprawdzone strategie z różnych zakątków świata
Nie wszystkie wiadomości są złe. Kilka krajów znalazło sposoby, by nie tylko zatrzymać część specjalistów, ale nawet przyciągać zagraniczne talenty. Kluczem okazało się połączenie kilku elementów:
1. Partnerstwa akademicko-biznesowe: W Kolumbii największe firmy logistyczne (jak TCC lub Sociedad Portuaria) finansują katedry na uniwersytetach, gwarantując jednocześnie staże i szybkie ścieżki awansu dla najlepszych studentów. Dzięki temu 63% absolwentów zostaje w kraju – to wzrost o 22 punkty procentowe w ciągu 6 lat.
2. Programy repatriacyjne: Indonezja wprowadziła system, w którym logistycy pracujący za granicą mogą liczyć na zwrot kosztów przeprowadzki i preferencyjne kredyty mieszkaniowe, jeśli wrócą i podejmą pracę w lokalnych centrach kompetencji. W ciągu trzech lat skorzystało z tego ponad 1200 specjalistów.
3. Wirtualne platformy współpracy: Kenijski rząd wspólnie z Microsoftem stworzył platformę łączącą ekspertów pracujących za granicą z lokalnymi projektami. Dzięki temu nawet ci, którzy fizycznie są za granicą, mogą uczestniczyć w ważnych inicjatywach, przekazując wiedzę i kontakty.
Przyszłość należy do elastycznych rozwiązań
Walka z drenażem mózgów w logistyce międzynarodowej wymaga nowego podejścia. Restrykcje i zakazy nie działają – pokazały to dziesiątki nieudanych prób. Zamiast tego, kluczowe wydaje się zrozumienie, że współczesny rynek pracy w logistyce ma charakter globalny i nie da się go zamknąć w granicach jednego kraju.
Najskuteczniejsze strategie łączą kilka elementów: inwestycje w nowoczesną infrastrukturę logistyczną (co zwiększa atrakcyjność lokalnych miejsc pracy), programy umożliwiające zdalną współpracę z diasporą oraz stworzenie ekosystemu, w którym specjalista w Ghanie czy Ekwadorze ma dostęp do tych samych narzędzi i szkoleń co jego kolega w Hamburgu.
Przykładem może być program Logistics Without Borders testowany obecnie w Senegalu, łączący elementy pracy zdalnej dla międzynarodowych firm z obowiązkowymi projektami dla lokalnej gospodarki. Pierwsze wyniki pokazują, że aż 78% uczestników decyduje się pozostać w kraju, mimo że formalnie mogliby wyjechać.
Drenaż mózgów w logistyce to nie wyrok. To wyzwanie, na które są odpowiedzi – pod warunkiem, że rządy i firmy zrozumieją, iż w globalnej gospodarce nie chodzi już o fizyczne zatrzymanie ludzi, ale o stworzenie warunków, w których ich wiedza i umiejętności mogą przepływać z korzyścią dla wszystkich. Najlepsze porty przyszłości mogą powstać nie tam, gdzie są najbogatsi, ale tam, gdzie potrafią najlepiej wykorzystać dostępne talenty – niezależnie od tego, skąd pochodzą.
